Kościół w Dubeninkach fot. Anna Naruszewicz
Zabytkowe kościoły
Kościół w Dubeninkach
Kościół parafialny pod wezwaniem św. św. Andrzeja Boboli i Apostołów Piotra i Pawła położony jest przy głównej drodze. Pierwotnie był to kościół ewangelicki, po wojnie rzymsko-katolicki, erygowany w 1952. Pierwszy kościół w Dubeninkach został wzniesiony w 1620 roku z drewna. Spalony podczas najazdu Tatarów w 1657 roku. Drugi kościół, również drewniany, powstał na miejscu pierwszego w roku 1683. W 1743 wzniesiono obiekt kamienny z drewnianą wieżą. W XIX wieku po silniej wichurze częściowo rozebrany, po czym odbudowany. Ciekawostką jest, że w XVII i XVIII wieku w tutejszym kościele odprawiano nabożeństwa w trzech językach: niemieckim, litewskim i polskim, zaś trójjęzyczne kazania przetrwały aż do XX wieku.
Obecny kościół pochodzi z 1903 roku. Wybudowany jest w stylu neogotyckim. Kościół jest jednonawowy z asymetryczną wieżą frontową, na której umiejscowiony jest nieczynny obecnie zegar. Wnętrze skromnie wyposażone. Uwagę zwracają cztery rzędy galerii. Kościół jest nieorientowany – prezbiterium znajduje się w jego zachodniej części.
Przy kościele znajduje się kamienny obelisk z 1926 roku z figurą Najświętszej Maryi Panny. Obelisk poświęcony jest mieszkańcom okolicznych wsi poległym w czasie I wojny światowej. Widoczna jest niemiecka inskrypcja: Die Heimat ihren gefallenen Söhnen 1914-1918 (‘Ojczyzna swoim poległym synom 1914-1918’), zdobiona grawerunkiem anioła z włócznią oraz liśćmi dębu. Na pozostałych bokach pomnika wyryto nazwiska poległych.
Kościół w Żytkiejmach
Kościół parafialny pod wezwaniem św. Michała Archanioła stoi na wzniesieniu nieco na uboczu od centrum wsi. Pierwszy kościół parafialny w Żytkiejmach, wówczas ewangelicki, zbudowany został w roku 1579 jako kamienna budowla obronna otoczona murem. Kościół był dwukrotnie spalony, po raz drugi w 1634 roku. Gruntowna przebudowa kościoła miała miejsce w 1879 roku. Z tego okresu pochodzi obecnie stojący budynek. Po przyłączeniu Żytkiejm do Polski kościół zostaje przejęty przez wyznawców katolicyzmu i podlegał parafii w Dubeninkach. W 1972 roku utworzona została samodzielna parafia.
Kościół jest wzniesiony w stylu neogotyckim. Jest to budowla trójnawowa, bez wieży, przykryta dwuspadowym dachem, o skromnym wyposażeniu. Z dawnego przedwojennego kościoła zachowały się fragmenty ołtarza, ambona i organy, a także Mszały Rzymskie – księgi liturgiczne z przełomu XIX i XX wieku.
W 2006 roku przy kościele został posadzony dąb upamiętniający pontyfikat Papieża Jana Pawła II.
